انوع ترکیبات کلات ساز

انواع ترکیبات کلات ساز یا کمپلکس کننده وجود دارد. پنج دسته از مواد کلاتور وجود دارند که عموما با مواد معدنی ترکیب می‌شوند و در کشاورزی برای کاربرد در خاک و محلول پاشی برگ استفاده می‌شوند. نکته قابل توجه اینکه ترکیبات کلات ساز نباید برای گیاه مضر باشند و در سوخت و ساز گیاه اختلال ایجاد کند. در زیر برخی از ترکیبات کلات ساز بررسی می شوند.

1- کلات های مصنوعی،

عمدتاً شامل کلات های EDTA, DTPA, EDDHA و EDDHSA می‌شوند که استفاده گسترده‌ای در کشاورزی دارند، اما باید توجه داشت کلات های مصنوعی به دلیل اندازه بزرگی که دارند نمی‌توانند از غشای سلولی عبور کنند. ریشه با صرف انرژی، مواد مغذی را از کلات جدا می‌کنند (شکستن پیوند کلات) و به مصرف می‌رساند و کلات های مصنوعی بیرون از گیاه در خاک باقی می‌ماند.

به دلیل تجزیه ناپذیر بودن کلات های مصنوعی، باقی مانده آنها در خاک سبب آلودگی خاک و درنتیجه محیط زیست می‌گردد. همچنین گاها ممکن است باعث آلودگی گیاه نیز شود، به عنوان مثال در یک پژوهش از EDTA . به عنوان یک عامل کلات کننده موثر بر مقدار جذب عناصر سنگین سرب و کادمیم خاک توسط گیاه کلزا نام برده است. از طرفی وقتی ریشه مواد مغذی را از کلات جدا می‌کند، عنصر مورد نظر به صورت یون وارد گیاه می‌شود که سرعت حرکت یون در گیاه به دلیل وجود بار الکتریکی، کند است.

همچنین گیاه برای متحرک کردن عناصر کم مصرف، در ریشه خود اسیدآمینه ترشح می‌کند تا با یون وارد شده تشکیل کمپلکس دهد و بتواند به سرعت درون گیاه حرکت کند و به تمام اندام ها برسد. تولید اسیدآمینه توسط گیاه فرآیندی است که در آن انرژی بسیاری مصرف می‌شود که باعث کند شدن رشد گیاه می‌گردد.

2- اسیدآمینه ها (پروتئین)،

یکی از انواع ترکیبات کلات ساز طبیعی هستند و با یون‌های فلز با دو بار مثبت تشکیل یک پیوند شیمیایی محکم می‌دهند. اسیدآمینه ها برای محلول سازی و انتقال عناصر غذایی درون اندام های گیاه استفاده می‌شوند.

اندازه کلات های طبیعی تشکیل شده کوچکتر از منافذ گیاه هستند. اگر کود اسیدآمینه به صورت محلول پاشی مصرف گردد از سلول‌های برگ عبور کرده و اگر به صورت خاکی استفاده شود ریشه به راحتی می‌تواند، کمپلکس(کلات) را همراه عنصر غذایی از خود عبور دهد و وارد گیاه کند.

در این حالت چون عناصر غذایی به صورت کمپلکس وارد گیاه می‌شوند و فاقد بار الکتریکی هستند به سرعت درون اندام ها حرکت می‌کنند و در دسترس قرار می‌گیرند. همچنین دیگر نیازی به صرف انرژی برای ترشح اسیدآمینه توسط گیاه نیست.

کود اسید آمینه زیفــان

3- هیومیک و فولویک اسید.

هیومیک اسید و فولویک اسید یکی از ترکیبات کلات سازند که قادر به کمپلکس کردن عناصر معدنی ریزمغذی هستند که:

هیومیک اسید. بدلیل وزن بالای خود عمدتاً مصرف خاکی دارند. همچنین به دلیل قطر مولکولی بزرگ نمی‌تواند از بافت گیاه عبور کند و در خاک باقی می‌ماند. اما به دلیل تجزیه پذیر بودن سبب بهبود ساختارفیزیکی و شیمیایی خاک می‌گردد.

 فولویک اسید. براساس تحقیقات گذشته فولویک اسید دارای قطر مولکولی مختلفی است. که برخی از آنها مانند آمینواسیدها از منافذ گیاه کوچکتر بوده و از بافت گیاه می‌تواند عبور کند و قابلیت مصرف محلول پاشی را نیز دارد.

و همچنین به دلیل تجزیه پذیر بودن در مصرف خاکی سبب بهبود ساختار فیزیکی و شیمیایی خاک می‌گردد. 

4- لیگنوسولفونات ها،

که از لیگنین(یک ترکیب شیمیایی داخل گیاه که باعث چوبی شدن بافت گیاه می‌شود) مشتق می‌شوند. این ترکیبات عمدتاً در مصارف خاکی مورد استفاده قرار می‌گیرند، ولی بدلیل اندازه بزرگ مولکولی قادر به جذب از بافت‌های گیاهی در محلول پاشی نیستند.

5- اسیدهای آلی.

آخرین مورد از ترکیبات کلات سازی که داریم، اسیدهای آلی شامل مالیک اسید، سیتریک اسید، فوماریک اسید و … هستند. اسیدهای آلی بدلیل اینکه جزئی از تولیدات مواد گیاهی هستند، دارای قابلیت جذب بالا و موثرتر از سایر فرم ها می باشند. این ترکیبات کمپلکس ساز در محیط های قلیایی شدید، دارای پیوند شیمیایی ضعیف تری با عناصر معدنی ریزمغذی بوده و همچنین فرآیند تولید گران‌تری نسبت به سایر انواع این ترکیبات دارند.